De Tuinen van Zandweerd, Deventer

Urhahn ontwerpt de meest beweegvriendelijke en duurzame wijk van de Nederland

<
>

    Proeftuin Aardgasvrij de Tuinen van Zandweerd

    Wat begon als een raamwerk van tuinen in een weinig kansrijk gebiedje naast een stinkende rioolwaterzuivering, is straks een natuurinclusieve woonwijk voor ambitieuze bewoners. Voor woningen van zelfbouwkavels tot sociale huur tiny houses in een wijk waar mens, plant en dier floreren. In de Tuinen van Zandweerd kunnen zij informeel wonen aan tuinpaden rond een oude uitloper van de IJssel, waar de natuur letterlijk de vrije loop krijgt. De Tuinen van Zandweerd in Deventer is een Proeftuin binnen het rijksprogramma Aardgasvrije Wijken. Het woningaanbod werd fiks overtekend door woningzoekenden uit heel het land. Mensen met meer natuur- en mensinclusieve ambitie dan wij hadden durven dromen.

     

    Duurzaam sociaal wonen met de charme van een volkstuin

    Het is in de Tuinen van Zandweerd gelukt om echt natuurinclusief te bouwen. Met een warmtenet op restwarmte uit de rioolwaterzuivering waarmee ook de omliggende wijk van het gas af kan. Met samenbouw en zelfbouw, betaalbaar, collectief, duurzaam en fysiek en mentaal gezondheid. Frappant is dat juist deze wijk vertraagd is door de bouwstop vanwege stikstofoverschot.

     

    Duurzaam bouwen langs tuinpaden in totale integratie met de natuur

    De Tuinen bestaan uit bebouwde en onbebouwde tuintegels in een raamwerk van groene tuinpaden rond een afgesloten uiterwaard van de rivier de IJssel. De centrale waterpartij is meer dan een park; een natuurvijver met wisselende waterstanden waar flora en fauna de vrije loop hebben waardoor bewoners en bezoekers echte natuur kunnen ervaren. Biodiversiteit dringt door tot binnen de bebouwde tegels. Natuurinclusief bouwen is in deze wijk niet vrijblijvend maar als eis opgenomen in het Bestemmingsplan. De bouwvergunning voor een duurzame woning is alleen te behalen door ook voldoende punten te scoren op een slimme ‘checklist Natuur’ met punten voor inheemse haag tot bijenhotel. Zo waarborgen we wonen in totale integratie met natuur, zodat je in de stad van het buitenleven kunt genieten. Deze natuurinclusieve woonwijk kan komende jaren navolging vinden, nog eens extra gewild door lockdowns en een trek naar buiten.

     

    Energieconcept: ook buiten de tuinen eerder van het gas af

    In de Tuinen van Zandweerd ligt een warmtenet met lage temperatuur water om je woning mee te verwarmen (de grootste energievreter van wonen). Die warmte wordt gewonnen uit de naastliggende rioolzuivering. Met restwarmte van de RWZI wordt niet alleen de nieuwbouwwijk verwarmd en gekoeld, maar lift ook de naastliggende bestaande woonwijk mee op het nieuwe warmtenet. Ook bewoners van de bestaande wijk kunnen door de komst van De Tuinen van het gas af.

     

    Zelfbouw en samenbouw zelfs voor sociale huurders maakt samenhang

    Een goede woonwijk draagt bij aan de fysieke en mentale gezondheid, wat Urhahn met haar pleidooi voor “de Beweegvriendelijke stad” in boekvorm met collega’s deelt en in haar plannen in de praktijk brengt. Naast plekken voor sport- en spel geen straten en opritten maar groene tuinpaden die ruimte maken om op ‘straat’ te spelen, sporten en wandelen. Dat is mogelijk door aan de rand van de wijk te parkeren met een (voor Deventer) lage parkeernorm van 1 auto per woning. Een spannende keuze voor de gemeente maar op bewonersavonden is dit nooit een punt geweest (wat ambtenaren heeft overtuigd dit vaker te durven).

    Naast mogelijkheden voor buiten bewegen zien wij sociale cohesie als een pijler van gezondheid en levenskwaliteit. In de Tuinen is nadrukkelijk ingezet op samenhang. Juist niet in architectuur maar tussen mensen. Iedere tegel is in vorm vrij en onafhankelijk van de andere tegels terwijl binnen de tegel samengewerkt wordt, op daartoe gecreëerde samenbouwtegels maar ook bij individuele kavels. Samen bouwen en samen wonen voor mensen die kiezen voor bewust leven. Voor kopers en sociale huurders in vernieuwende woonconcepten zoals Tiny Houses voor sociale huur.

     

    Bottom-up strategie voor participatie

    Al tijdens de participatie met omwonenden en toekomstige bewoners bleek dat we een grote behoefte in de woningmarkt te pakken hadden. Het woningaanbod werd 5x overvraagd, ook door mensen buiten Deventer, met meer duurzame en sociale ambitie dan gedacht. Dat zien wij als bewijslast voor dat deze andere manier van natuurinclusief en collectief wonen toekomst heeft. De bottom-up aanpak in het proces is vernieuwend: na inventarisatie van álle interesse per woonvorm (vrijstaand, twee-onder-één-kap, rijwoning of tiny house gekruist met een keuze voor kavelmaat S, M of L) is de, tot dan toe flexibele strategie, volgens exact die wensen ingetekend en in die verhouding verloot.

     

    Regels voor vrijheid

    Vrijheid vastleggen is veel moeilijker dan beperkingen stellen. Daar moet je als stedebouwkundige voorbij middelen als een Masterplan denken, zoals in onze Spontane stad – filosofie. Met welke “regels voor de tegels” leg je de essentie van het stedenbouwkundig plan van Zandweerd vast? Veel van wat we wilden bereiken is overeind gebleven, blijkt tot dusver. We hebben de essentie weten te borgen.

     

    Halverwege 2022 zijn we op bezoek gegaan in de door ons ontworpen wijk.

    Op de website ‘op je stek’ zijn de actuele ontwikkelingen te volgen.