De Tuinen van Zandweerd, Deventer

Beluister hier de podcast (MP3, 33 minuten, 32Mb) die we hebben gemaakt tijdens Festival Stad 2024 over hoe je kunt vormgeven aan collectiviteit in een buurt die samen met bewoners wordt ontwikkeld. Lieke Robben en Maarten Lankester van Urhahn spreken met Monique Zuuring van de gemeente Deventer en met bewoonster Ancel Hoffer over de lessen voor het ontwikkelen van buurtgevoel in een nieuwe buurt.

 

De Tuinen van Zandweerd is een natuurinclusieve woonwijk, ontwikkeld in een gebied aan de rand van Deventer, waarin mens, plant en dier harmonieus samenleven. Het project dient als proeftuin voor de wijk van morgen, waarin duurzaamheid, collectiviteit en participatie centraal staan. In de tuinen van Zandweerd is ruimte voor duurzaam, ontspannen en gezond wonen in een tuinenlandschap.

 

De gemeente Deventer had de opgave om het gebied te herontwikkelen waar eerder de ijsbaan en sportvelden lagen, met ertussen een oude loop van de IJssel. Aanvankelijk lag er een plan om een buurt in hoge dichtheid te ontwikkelen, maar de gemeente heeft besloten om hiervan af te zien. In plaats daarvan zou een buurt met ontspannen woonmilieu worden ontwikkeld, passend bij de naastgelegen wijk, waarbij de overgang tussen de stad en het buitengebied van de IJssel zou worden verzacht. Ook had de gemeente het doel om in te spelen op de toename van kleine huishoudens, de vergrijzing, energietransitie en de tendens van langer zelfstandig wonen. Dit vraagt om nieuwe innovatieve woonconcepten. Urhahn Stedenbouw & Strategie heeft hiertoe een visie en het ruimtelijk raamwerk voor de Tuinen van Zandweerd gemaakt, waarmee een nieuw woonmilieu aan Deventer wordt toegevoegd dat berust op respect voor landschap en natuur. En waar bewoners gezond, duurzaam en ontspannen wonen. De behoefte aan duurzame woningen in een collectief georiënteerde setting was groot, getuige de vijfvoudige overvraag van het woningaanbod.

 

Ontwerpen met bewoners

Urhahn heeft bovenop de ambitie voor een natuurinclusieve wijk de aanvullende voorwaarde gesteld om toekomstige bewoners intensief te betrekken bij het ontwerpproces. Vanuit de filosofie dat alleen een gezamenlijk ontwerpproces tot een duurzame en gebruikersgerichte stedenbouw leidt.

 

Een raamwerk van groene tuinpaden

Als inspiratie voor het plan is het concept van volkstuinen gekozen, waarbij een innige relatie tussen wonen en groen bestaat en waarbij de bebouwing divers is. Het raamwerk bestaat uit autovrije tuinpaden, vormgegeven als karresporen. Door de auto te parkeren bij de entrees van de wijk, nodigt de openbare ruimte uit tot spelen, ontmoeten, wandelen en fietsen. Hierdoor ontstaat ook veel ruimte voor groen en klimaatadaptatie, waarmee het een vooruitstrevend plan is geworden. Diepe, groene voortuinen met gemengde hagen dragen bij aan de identiteit. Vandaar ook de naam: de Tuinen van Zandweerd.

 

Verscheidenheid & gelijkwaardigheid

De wijk moest uit een diversiteit aan woon- en bouwvormen bestaan en er is ruimte geboden voor zelf- en samenbouw. Samen met de bewoners werd een toekomstvisie gemaakt en vervolgens werd een ruimtelijk raamwerk opgesteld waarbinnen bewoners hun eigen droom kunnen verwezenlijken. Er zijn gesprekken gevoerd met bewoners om hun wensen te inventariseren. Daaruit kwam onder andere de wens voor een verscheidenheid aan kavelgroottes en woonvormen naar voren. Door middel van een enquête is gevraagd of men een kavel van het formaat tiny, small, medium of large wilde en of men zelf wilde bouwen of samen met buren. Aan de hand van deze wensen is een verkaveling gemaakt volgens de opgehaalde kavelverdeling en zijn toekomstige bewoners door de notaris ingeloot. Deze methode bood bewoners inspraak in de structuur van de wijk en zorgde ervoor dat een verscheidenheid aan type woningen en bewoners in het gebied konden gaan wonen. Naast de circa 80 kavels voor zelf- en samenbouwers zijn er verschillende specials: de kavels voor sociale huur, een tegel voor tiny houses, een tegel voor collectief particulier opdrachtgeverschap en een kavel voor appartementen aan de IJssel. Dit alles levert een diverse woonbuurt van zo’n 140 woningen op.

 

Ruimtelijke samenhang en individuele ontwerpvrijheid

Belangrijk in dit project was de vraag op: hoe regelen we zelfbouw en samenbouw op zo’n manier dat er veel vrijheid wordt geboden, terwijl ook de samenhang en natuurinclusiviteit van de wijk geborgd zijn? Er was geen strak beeldkwaliteitsplan, maar er is gewerkt met de kernwaarden natuurlijk, ingetogen en vakmanschap. Daarnaast zijn bewoners door een supervisor begeleid bij het maken van een bouwplan. Op een aantal belangrijke thema’s is samenhang geborgd door de spelregels. Zo zijn duurzaamheid, natuurinclusiviteit, bouwvolume en materiaalgebruik vastgelegd in de regels. Dit zorgt voor ruimtelijke en architectonische samenhang, terwijl tegelijkertijd veel ruimte overblijft voor eigen invulling en bewoners hun eigen droom konden verwezenlijken. Wat de Tuinen van Zandweerd bijzonder maakt, is de combinatie van individuele ontwerpvrijheid en ruimtelijke samenhang. Geen woning is hetzelfde, maar tegelijkertijd is wel bij iedere woning het ‘Zandweerd gevoel’ aanwezig.

 

Een park voor de buurt

Rond de bestaande waterpartijen zijn wandelroutes toegevoegd met verbinding naar de uiterwaarden. De beschoeiing van de centraal gelegen natuurvijvers is verwijderd en de groene zomen rond het water zijn getransformeerd van gras met bomen naar dynamische stadsnatuur.

 

Aardgasvrij, natuurinclusief en klimaatadaptief

Onze oplossing voor een toekomstbestendige wijk op het gebied van klimaat en duurzaamheid is een wijk met een warmtenet op restwarmte uit de naastgelegen rioolwaterzuivering. De wijk is volledig van het gas af, net als een deel van de naastgelegen wijk, dat ook gelijk is meegenomen. De natuurvijver in het centrum van de wijk fungeert als een natuurlijke habitat voor flora en fauna. Natuurinclusief bouwen is niet vrijblijvend; het is als eis opgenomen in het bestemmingsplan. Een ‘checklist Natuur’ is onderdeel van de bouwvergunning, waardoor wonen in totale integratie met de natuur wordt gewaarborgd. Bewoners konden punten scoren door bijvoorbeeld een groen dak aan te leggen of vogel- of vleermuiskasten aan te brengen. Natuurvriendelijke heggen zorgen voor de scheiding tussen publiek en privé. Maximaal 50% van het perceeloppervlak inclusief bebouwing mag verhard zijn en afwatering moet deels op eigen kavel worden opgevangen. Het overige deel mag worden opgevangen in de openbare ruimte. Tezamen levert dit een duurzame wijk op waarbij wonen in balans is gebracht met de plaatselijke natuur.

 

Op de website ‘op je stek’ zijn de actuele ontwikkelingen te volgen.

 

En beluister hier de podcast (MP3, 33 minuten, 32Mb) die we hebben gemaakt tijdens Festival Stad 2024 over hoe je kunt vormgeven aan collectiviteit in een buurt die samen met bewoners wordt ontwikkeld. Lieke Robben en Maarten Lankester van Urhahn spreken met Monique Zuuring van de gemeente Deventer en met bewoonster Ancel over de lessen voor het ontwikkelen van buurtgevoel in een nieuwe buurt.

Dashboard Meerwaarde Verstedelijking

Het College van Rijksadviseurs heeft Urhahn en Rebel gevraagd om een dashboard te ontwikkelen dat de maatschappelijk effecten van verstedelijking op regionale schaal inzichtelijk worden gemaakt. De MRA is hierbij als voorbeeld gehanteerd. Er zijn verstedelijkingsprincipes ontwikkeld, die als input voor het dashboard zijn gebruikt. Er wordt hierbij uitgegaan van een opgave om circa 230.000 woningen toe te voegen aan de regio. Urhahn heeft voor deze studie drie ontwikkelperspectieven uitgewerkt voor de Metropoolregio Amsterdam. De ontwikkelperspectieven vormen de input voor het dashboard. In het dashboard worden de effecten van binnen- of buitenstedelijk bouwen of bouwen nabij ov-knooppunten op duurzame mobiliteit, agglomeratiekracht, economische structuurversterking, verduurzaming en duurzame energie inzichtelijk gemaakt. De ontwikkelperspectieven onderscheiden zich door verstedelijkingskeuzes (vooral binnenstedelijk, vooral rond de knooppunten, vooral aan de stadsrand). Aan de verstedelijkingskeuzes zijn logische infrastructurele maatregelen gekoppeld. Ieder ontwikkelscenario toont zo een samenhangend beeld van verstedelijkings- en infrastructuurkeuzes. Dit is uitgewerkt in diverse kaarten en schema’s.

Lees hier het gehele rapport.

Opgeleverd!

De route tussen station en centrum in Hoofddorp Centraal is opgeleverd. Een mooie co-productie van Dijk & Co, gemeente Haarlemmermeer en Urhahn. Maar vooral het zichtbare resultaat van ‘voorbeeldige’ participatie met bewoners en andere belanghebbenden. Lees meer over de betrokkenheid van Urhahn bij Hoofddorp Centraal.

 

Met dank aan: Wim van der Lee, Rob van Dijk, Ko en vele anderen

 

geplaatst door: Sjoerd Feenstra, juli 2017

20 miljoen voor stationsomgeving Eindhoven Centraal

Urhahn heeft in opdracht van de gemeente Eindhoven de strategische visie Eindhoven Centraal opgesteld. Deze visie dient als basis voor de grootschalige gebiedsgerichte en infrastructurele investeringen in de binnenstad en de stationsomgeving. In december 2017 hebben de Rijksoverheid, provincie Noord-Brabant en de gemeente Eindhoven op basis van deze visie besloten om circa € 20 miljoen te investeren in de grootschalige ontwikkeling van de stationsomgeving. De internationale trein naar Düsseldorf wordt realiteit.

 

Het gaat goed met Brainport Eindhoven. De economische groeicijfers zijn indrukwekkend. De afgelopen decennia is in deze regio een krachtig economisch ecosysteem rond technologie, design en kennis (TDK) ontstaan. Brainport Eindhoven is als economische motor van grote waarde voor Nederland en positioneert zich nadrukkelijk als onderdeel van Brabantstad. Om te kunnen blijven concurreren en aantrekkelijk te blijven voor kenniswerkers en bedrijven moet de stad het vestigingsklimaat van de binnenstad verbeteren. Eindhoven Centraal vormt hiervoor de basis. De ontwikkeling van de stationsomgeving ‘de Internationale Knoop XL’ is dé majeure opgave: een hoogwaardige stationsomgeving met (inter) nationale treinverbindingen, snelle connecties naar Eindhoven Airport, onderscheidende woon- en werkgebieden en fraaie openbare ruimten. Hét visitekaartje van Brainport Eindhoven en een hoogstedelijke omgeving die past bij de hoge ambities van de stad.

 

Basis voor verbetering vestigingsmilieu

Het stadscentrum is sterk in ontwikkeling, maar heeft nog onvoldoende autonome aantrekkingskracht. Een belangrijke opgave omdat ‘kennis, kunde en kapitaal’ niet alleen wordt verleid door een goed functionerend economisch ecosysteem maar ook door een hoge ‘quality of life’, hoogwaardige verbindingen, aantrekkelijke stedelijke woon- en werkmilieus, een gezonde stad en een stedelijke cultuur. Eindhoven centraal stelt vijf opgaven centraal:

  • De ontwikkeling van een toonaangevend Museumkwartier met de vestiging van een nationaal Designmuseum.
  • De versterking van de Dommel als groene oase in de stad: een langgerekt stadspark dwars door de binnenstad.
  • Het autoluw maken van de binnenstad met een autovrije-luwe Binnenring als beeldbepalend project.
  • De ontwikkeling van Werkplaatsen Ehv: plekken van waar TDK en het ‘innovatieve maken’ zichtbaar zijn in de binnenstad.
  • Internationale knoop XL.

 

­Internationale knoop XL

Eindhoven Internationale knoop XL is een belangrijk project voor Brainport, voor Brabant, maar zeker ook voor Nederland als totaal. Niet voor niks is het één van de cruciale projecten uit de Ruimtelijk Economische Ontwikkelstrategie (REOS). Het draagt bij aan de ruimtelijk-economische structuurversterking van Nederland. Het station wordt een efficiënte overstapmachine: van internationale treinen, nationale en regionale treinen, HOV, ‘first & last mile’-verbindingen tot (snelle) fiets- en wandelroutes. De stationsomgeving is de plek voor de nieuwe kennis- en diensteneconomie: een gemengde, beweegvriendelijke, aantrekkelijke woon- en werkomgeving. Een hoogstedelijke omgeving met ruimte voor wonen, werken en ontspanning als ambitie. Het openbaarvervoerspotentieel wordt optimaal benut.